1- تاریخچه:
اولین اتومبیل سواری که وارد ایران گشت یک اتومبیل فورد بود که در اوایل قرن بیستم به دستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این اتومبیل که دود زیادی از آن خارج می شد به "کالسکه دودی" معروف بود. به دنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال 1300 هجری شمسی (1920میلادی) افزایش یافت. اغلب اتومبیل ها در آن سال ها از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد می شد. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران اتومبیل "پیکان" بود که در شرکت سهامی عام "کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال" تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال 1346 وارد بازار شد. تولید وانت، مینی بوس، اتوبوس نیز به تدریج در سال های بعد در این کارخانه شروع شد.

در همان سال سواری های "آریا" و"شاهین" نیز در کارخانه پارس خودرو ودر سال 1347 سواری "ژیان" در کارخانه سایپا تولید و به بازار عرضه گشت. در سال 1351 با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت "جنرال موتورز ایران" تولید اتومبیل های آریا و شاهین متوقف و تولید سواری های شورولت (اپل) 2500 و 2800 سی سی همچنین تولید سه نوع اتومبیل سواری "بیوک"، "کادیلاک" و "شورولت نوا" تحت لیسانس جنرال موتورز آمریکا شروع گردید. تولید این نوع سواری ها تا پایان سال 1360 ادامه داشت. در سال 1359 تولید سواری ژیان در کارخانه سایپا متوقف و به جای آن تولید سواری "رنو5" که از سال 1354 در کنار تولید ژیان آغاز گشته بود ادامه یافت. در سال های اخیر تولید اتومبیل هایی با تکنولوژی جدیدتر آغاز گردیده است که از جمله آنها می توان به تولید اتومبیل های پراید، پژو 405 و 206، نیسان پاترول و مزدا 323 اشاره کرد.

2- شرکت های خودروساز:
شرکتهای سازنده خودرو در ایران عبارتند از: شرکت ایران خودرو، سایپا، پارس خودرو، شهاب خودرو، ایران خودرو دیزل، سایپا دیزل، مرتب، کرمان خودرو، رانیران و زامیاد.

1-2 - شرکت ایران خودرو (ایران ناسیونال سابق):
کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال (ایران خودرو) که بزرگ ترین کارخانه اتومبیل سازی در ایران است در 12 مهرماه 1341 جهت تولید انواع خودرو ایجاد شد و یک سال بعد درتاریخ 28 اسفند 1342 مورد بهره برداری قرارگرفت. در اردیبهشت ماه 1346 بهره برداری از تأسیسات ساخت اتومبیل پیکان و در سال های بعد بهره برداری از خط تولید مینی بوس بنز 309 و خط تولید اتوبوس بنز 302 و خط تولید وانت آغاز گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام شرکت ایران ناسیونال به شرکت ایران خودرو تغییر یافت. بدنبال تعطیلی کارخانه تالبوت انگلستان شرکت ایران خودرو اقدام به خرید ماشین آلات خط تولید آن کرد و از آن به بعد اکثر قطعات خودرو پیکان در ایران تولید می شود. همزمان با ورود ماشین آلات شرکت تالبوت در سال 1367 قرارداد استفاده از قوای محرکه شرکت پژوی فرانسه و تولید "پژوی 405" در ایران خودرو منعقد گردید. در سال 1376 نیز تولید اتومبیل"پژو RD " و مینی بوس "هیوندای" و در سال 1378 تولید اتومبیل "پژوپارس (پرشیا)" و "پژو استیشن" در این کارخانه آغاز گشت. در ادامه این روند و در خرداد ماه سال 1380 نیز تولید خودروی سواری "پژو 206 " و "خودرویX 7" یا "خودروی ملی (سمند)" آغاز شد.

2-2 شرکت سهامی عام صنعتی و تولیدی مرتب:
این شرکت در مهر ماه سال 1336 به منظور خرید و فروش و نمایندگی انواع خودرو تأسیس گردید و پس از پاره ای تغییرات در اساسنامه از سال 1349 به امر مونتاژ و تولید انواع اتومبیل های دو دیفرانسیل لندرور (وانت، آمبولانس، وانت استیشن) و قطعات یدکی ماشین آلات پرداخت. در سال های اخیر این شرکت علاوه بر تولید خودروی پاژن (لندرور) اقدام به تولید قطعات ماشین (میل گاردان، صفحه کلاچ و...) می نماید.

3-2 شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل سایپا:
این شرکت در سال 1345 تأسیس گردید و اقدام به تولید اتومبیل های ژیان، پیکاپ، آهو و اتومبیل رنو "2 و 4 درب" (از سال 1353) و فروش لوازم یدکی آنها نمود. این شرکت از سال1361 تولید وانت یک دیفرانسیل "نیسان" با موتور2400 سی سی را آغاز نمود و از سال 1371 نیزعرضه اتومبیل "رنو-21" توسط این شرکت آغاز گردید که تا سال 1375 ادامه یافت ودر سال بعد (1372) به دنبال قرارداد منعقده با شرکت "کیا موتور" کره جنوبی این شرکت اقدام به مونتاژ وتولید اتومبیل"پراید"، در دو مدل "چهار درب" و "پنج درب" نمود. همچنین تولید اتومبیل سواری رنو "زانتیا" نیز در بهمن سال 1380 در این شرکت آغاز گردید.

4-2 شرکت زامیاد:
شرکت زامیاد در سال 1342 جهت واردات و ساخت کامیون، وانت وسایر وسایل نقلیه تأسیس گردید. از سال 1348 تولید کامیون "ولو" و از سال 1351 تولید وانت "نیسان" یک دیفرانسیل با موتور 2400 سی سی در این کارخانه آغاز گشت. در سال های اخیر نیز با خرید امتیاز لیسانس تولید مینی بوس از شرکت "ایوکو" ایتالیا اقدام به تولید مینی بوس "ایوکو" واز سال 1370 با وارد کردن قطعات منفصله اقدام به مونتاژ و عرضه کامیون های "ایوکو" ایتالیا نموده است.

5-2 شرکت تولیدی وصنعتی ایران کاوه:
شرکت تولیدی و صنعتی ایران کاوه در سال 1343 با هدف مونتاژ وساخت کامیون "ماک" تأسیس گردید. تولید این کامیون از سال 1347 آغاز گردید. ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع رابطه با آمریکا تولید این کامیون به شدت کاهش یافت و در سال 1362 تولید آن متوقف گردید. سپس شرکت اقدام به تولید انواع تریلی واتاق کمپرسی نمود و از سال 1367 با همکاری شرکت "ولوو" سوئد اقدام به تولید کامیون "ولو" مدل F-12 می نماید. در سال 1378 این شرکت در شرکت سایپا ادغام گردید و گروه سایپا دیزل را تشکیل داد.

6-2 شرکت پارس خودروی ایران:
این شرکت در سال 1346 بنام "جیپ" تأسیس شد و تا پایان سال 1351 اتومبیل های "جیپ کروکی"، "وانت استیشن"، آمبولانس همچنین اتومبیل های سواری "آریا" و "شاهین" تولید می نمود. در سال 1352 پس از انعقاد قرارداد با شرکت جنرال موتور آمریکا نام شرکت به جنرال موتور ایران تغییر نمود و انواع اتومبیل های سواری "شورولت"، "بیوک" و "کادیلاک" و "وانت شورولت" علاوه بر اتومبیل جیپ تولید می نمود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع تولید خودروهای فوق آن شرکت اقدام به مونتاژ و تولید انواع اتومبیل "نیسان پاترول" در مدل های وانت و وانت استیشن با موتور چهار و شش سیلندر نمود. از سال 1376 همزمان با تولید خودروی نیسان پاترول با خرید تجهیزات خط مونتاژ از شرکت سایپا اقدام به تولید خودروی سواری رنو-5 تحت عنوان"سپند-2" نموده است.

7-2 شرکت شهاب خودرو (لیلاند موتور ایران):
این شرکت در سال 1343 با هدف تولید انواع کامیون، اتوبوس وکامیونت تأسیس و اقدام به تولید انواع اتوبوس و کامیون نمود. پس از پیروزی انقلاب با خرید شاسی اتوبوس از شرکت "ایران خودرو" و موتور بنز از شرکت "ایدم تبریز" اقدام به تولید اتوبوس بنز 302 نمود. در سال های اخیر تولید شاسی اتوبوس در این شرکت آغاز و فعالیت هایی نیزجهت استفاده از نیروی محرکه اتوبوس محصول شرکت "رنو" انجام شده است.

8-2 گروه صنعتی خاور:
در سال 1338 کارخانه بنز خاور جهت تولید کامیون تحت لیسانس کارخانه "بنز" آلمان در تهران تأسیس گردید و به ساخت انواع کامیون و کامیونت مبادرت ورزید. شرکت خاور در سال 1378 در شرکت ایران خودرو ادغام گردید و گروه "ایران خودرو دیزل" را تشکیل داد.

9-2 کارخانجات اتومبیل سازی مزدا (گروه خودرو سازی بهمن):
شرکت سهامی خاص کارخانجات اتومبیل سازی مزدا در سال 1331 بنام شرکت "سهامی خلیج کوبا" جهت امور حمل ونقل دریایی تأسیس شد و به موجب اجازه نامه وزارت صنایع ابتدا اقدام مونتاژ موتورسیکلت "وسپا" کرد. درسال 1349 تولیدات شرکت به ساخت خودروی وانت محصول شرکت "مزدا" ژاپن تغییر یافت و نام شرکت به شرکت سهامی اتومبیل سازی مزدا تغییر یافت. در حال حاضر علاوه بر تولید وانت اقدام به تولید خودرو سواری "مزدا 323" می نماید.
 
3- تولیدات صنایع خودروساز:
بر اساس آمار وزارت صنایع، شرکت های خودروسازی ایران درسال 1379 بالغ بر 297467 دستگاه انواع خودرو تولید کرده اند که 23.7 درصد نسبت به سال 1378 افزایش داشته است. در این مدت تولیدات سواری با 32.6 درصد رشد به 249076 دستگاه و تولید مینی بوس و کامیون با 251.8 و 8.7 درصد رشد به 2906 و 4428 دستگاه رسید. تولید اتوبوس، وانت و دو دیفرانسیل نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب 36، 10.8 و19.6 درصد کاهش داشته است.

4- پیش بینی تولید:
بر اساس برنامه وزارت صنایع تا سال 1383 میزان تولید انواع خودرو از رقم 297467 دستگاه در سال 1379 به رقم 2660730 دستگاه خواهد رسید که بیانگر رشدی به میزان 54.9 درصد در طی دوره خواهد بود.
 
5- سهم شرکت های خودروساز در تولید انواع خودرو:
طی سال 1379 گروه ایران خودرو با تولید 182382 دستگاه خودرو 61.3 درصد تولید را به خود اختصاص داد و گروه سایپا با تولید 68082 دستگاه 22.8 درصد و سایر تولید کنندگان مابقی تولید را در اختیار داشته اند. بررسی سهم شرکت های خودروساز از تولید نشان می دهد. شرکت ایران خودرو و شرکت سایپا با داشتن 63.6 و 26.8 درصد بیشترین سهم را از بازار تولید سواری در اختیار دارند. همچنین شرکت ایران خودرو و شرکت زامیاد با داشتن حدود 53 و 38.6 درصد از بازار تولید وانت بیشترین سهم را از این بازار در اختیار دارند. در تولید مینی بوس و اتوبوس نیز شرکت ایران خودرو دیزل با داشتن سهمی برابر 72.4 و 48.9 درصد بیشترین سهم را دارا است.

6 صادرات صنایع خودرو:
طی دوره 1373 الی 1378 صادرات صنایع خودروسازی با متوسط رشد دوره 20 درصد به رقم 48.9 میلیون دلار افزایش یافت. در ده ماهه اول سال نیز 1379 صادرات صنایع خودرو به 49.8 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل 47 درصد رشد داشت.
 
7- کیفیت خودروهای ساخت داخل:
با ازدیاد همکاری های شرکت های داخلی با شرکت های سازنده خودرو درصد ساخت قطعات در داخل کشور در سال های اخیر بسیار افزایش یافته است. برای مثال این امر از 95، 27.1، 47.1 و15.9درصد برای اتومبیل های پیکان، پراید و پژو و پاترول به 98، 85، 86.2 و54 درصد در سال 1378 افزایش یافته است. همچنین به دنبال بهبود کیفیت قطعات ساخت داخل تولید کنندگان ایرانی در امر ساخت قطعات توانسته اند به استانداردهای بالای بین المللی و دریافت گواهینامه کنترل کیفیت سری ISO 9000 دست یابند. در جدول "شماره 4" فهرست شرکت هایی که تا سال 1377 موفق به دریافت این گواهینامه گردیده اند ارائه گشته است.

8- تقاضا برای ثبت نام خودروهای سواری:
بر اساس برآوردهای منتشر شده توسط شرکت "ساپکو" میزان تقاضا برای ثبت نام خودروهای سواری (میزان تقاضا برای ثبت نام خودروی سواری از حاصل ضرب میانگین تولید طی دوره مورد بررسی بر اساس روزهای کاری، در زمان انتظار متقاضی برای تحویل خودرو بدست می آید) از 164500 دستگاه در فروردین سال 1376 به 243600 دستگاه در فروردین سال 1377 (حدود 48 درصد رشد) و به 293761 دستگاه در فروردین سال 1378 (حدود 78.5 درصد رشد) رسیده است. در دی ماه سال 1379 این میزان به 367222دستگاه رسید که نسبت به دیماه سال 1378 حدود 27.2 درصد افزایش داشته است.

منبع: http://www.iranyellowpages.net/Fa/About_iran/Economy/Auto_industry/Automative01.asp