یکی از نکات قابل توجه در موضوع استحمام، درنظر گرفتن سالمندان می باشد. در بسیاری از مطالعات از سالمندان به عنوان کسانی که 65 سال یا بیشتر سن دارند یاد می شود (کِلی و کرومِر، 1990: 527). برای داشتن محیطی امن تر و پربارتر نیازمند طراحی ارگونومیک آینده نگر برای افراد مسن هستیم (دِوال و همکاران، 2015: 215)، چون با افزایش سطح رفاه و بهداشت، تعداد افراد مسن و درصد آنها در جامعه نیز درحال افزایش است.

براساس مطالعه ی نورآزیزن و همکاران (1386: 50-44) مهم ترین و شایع ترین علل وقوع حوادث درسالمندان و در بازدید از منازل آنها، شامل کوچک بودن فضا، ناهمواربودن کف، لغزندگی کف، کمبود نور تشخیص داده شده است. همچنین ازحمام نیز به عنوان سومین محل حادثه خیز منزل برای این افراد، پس از پله ها و توالت نام برده شده است (جدول 1).

(جدول 1) میزان بروز حوادث برای سالمندان درمنزل به تفکیک موقعیت. (نورآزیزن وهمکاران، 1386: 49)

شایع ترین مشکلات ایمنی سالندان درحمام نیز به ترتیب فراوانی، درجدول 2 قید شده است.

(جدول 2) مشکلات شایع ارگونومیک سالمندان در حمام. (همان: 50)

(تصویر 1) شبیه سازی طراحی حمام برای زن سالمند صدک 5. (منبع: رشید وهمکاران، 2008: 81)

(تصویر2) دستگیره ی حمایتی برای سالمند. (منبع: www.bistsotoon.com، 03. 08. 2016)

باتوجه به محدودیت های سالمندان، راهکارهایی را که می توان پیشنهاد نمود عبارتند از:

1. استفاده از دستگیره های مناسب درب
2. استفاده از کفپوش های غیرلغزنده و عاج دار و همچنین دمپایی های مخصوص
3. تعبیه میله ی حمایتی دردیوارهای حمام، توالت و راهروها -منتهی به حمام- برای کمک به نشستن و برخاستن آسان تر و ایمن تر
4. رفع هرگونه ناهمواری در کف
5. تأمین نور کافی در محیط حمام
6. طراحی دوش به گونه ای که امکان کنترل دمای آب را آسان تر نماید
7. ارتقاء استقلال در زندگی فردی سالمند

نویسنده: فخرالدین اعتمادی، کارشناس ارشد طراحی صنعتی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

منابع:

• نورآزیزن، شریفه. ، دادگری، علی. ، احمد، نوبایا. ، دادور، لیلا. 1386. بررسی وضعیت ایمنی و ارگونومیک منازل سالمندان بر اساس نظریه هم سازی انسان-محیط در کشور مالزی. مجله دانش و تندرستی 4: 50-44.

• Dawal، S. Z. M. ، Ismail، Z. ، Yusuf، K. ، Abdul-Rashid، S. H. ، Shalahim، N. S. M. ، Abdullah، N. S. ، & Kamil، N. S. M. ، 2015. Determination of the significant anthropometry dimensions for user-friendly designs of domestic furniture and appliances-Experience from a study in Malaysia. Measurement، 59، 205-215.
• Rashid، S. N. S. A. ، Hussain، M. R. ، & Yusuff، R. M. ، 2008. Designing homes for the elderly based on the anthropometry of older Malaysians. Asian Journal of Gerontology Geriatrics، 3، 75-83.
• Kelly، P. L. ، & Kroemer، K. H. E. ، 1990. Anthropometry of the elderly: status and recommendations. Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society، 32(5)، 571-595.
• (http://www.bistsotoon.com [accessed in 03. 08. 2016])